Góry Izerskie – schroniska polskich Izerów

Góry Izerskie nie są bogate w schroniska, ale zdecydowanie każde z nich zasługuje na to, by je odwiedzić i poznać historię miejsc i ludzi z nimi związanych.

Na terenie Gór Izerskich znaleźć można niespełna 10 schronisk – z tego 5 znajduje się po polskiej stronie. Każde z nich warte jest odwiedzenia z innego powodu. Zapraszam do spaceru po tych niezwykłych miejscach.

SCHRONISKO NA STOGU IZERSKIM

Schronisko na Stogu Izerskim znajduje się na wysokości 1060 m n.p.pm. Wybudowane zostało w stylu śląsko-łużyckim w dwudziestoleciu międzywojennym. Można tu wynająć nocleg, lub skorzystać z oferty gastronomicznej. Jest to chyba najbardziej dostępne z izerskich schronisk – prowadzi do niego kolej gondolowa, która chociaż nie tania, na pewno ułatwia dotarcie na miejsce. Wjazd kolejką zajmuje jedynie 8 minut, wejście szlakiem dwie godziny.

CHATKA GÓRZYSTÓW

Chatka Górzystów to schronisko na Hali Izerskiej. Budynek jest jedynym, który ocalał z założonej w tym miejscu w XVII wieku osady czeskich uchodźców religijnych. W poszukiwaniu schronienia przeprawili się oni przez Izerę w miejscu, w którym do dziś znajduje się kładka piesza i stworzyli osadę Wielka Izera [Gross-Iser]. Za założyciela osady uważa się niejakiego Tomasza, wspaniałego myśliwego.

W Gross-Iser mieszkało ponad stu mieszkańców. Domy mieszkalne, dwie szkoły, gospody, schronisko Groß-Iserbaude, prowadzone przez Paula Hirta, młyn, kawiarnia a nawet remiza strażacka – wszystko to dzisiaj pozostaje tylko wspomnieniem, ale dawniej osada tętniła życiem. Jej mieszkańcy zajmowali się wypasem, połowem ryb, czy produkcją sera. Cieszyła się również popularnością wśród turystów. W knajpie Isermühle (pol. Izerski Młyn) – spędzano wieczory popijając tajemniczy dziś napój Iserbitter, sporządzany z okolicznych ziół.

Po wojnie Wielka Izera została zrównana z ziemią. Ostatni mieszkaniec opuścił wieś 24 października 1945 roku. W jedynym ocalałym budynku, budynku dawnej szkoły, znajduje się właśnie Chatka Górzystów.

Jak czytamy na stronie www.goryizerskie.pl:

“Prowadzący Chatkę Górzystów nawiązali kontakt z rodzinami zamieszkujących przed wojną ludzi. Razem zbierają szczątki rozwianej na wszystkie strony świata historii. Jak choćby historię życia dzwonniczki z izerskiej szkoły Anny Mohwald. Kompletują zdjęcia, dokumenty, publikacje. Wspólnie nanoszą na plan Izery rozmieszczenie budynków”

Jeżeli postanowicie poszukać informacji o Chatce Górzystów w Internecie na pewno znajdziecie przynajmniej kilka wzmianek o sprzedawanych tu naleśnikach. Porcja ciężka do zjedzenia, nawet po długim spacerze i słodko jak diabli, ale pyszne.

Po drugiej stronie granicy istniała inna wieś – Mała Izera, czyli obecna czeska Jizerka. Przejść do niej można po wspomnianym już moście. Z opowieści i archiwalnych zdjęć można wnioskować, że Wielka Izera wyglądała dość podobnie. Moją krótką relację z Jizerki możecie znaleźć we wpisie: Torfowiska, schroniska i gwieździste niebo – dwa dni w Górach Izerskich.

STACJA TURYSTYCZNA “ORLE”

Zanim w Góry Izerskie dotarli turyści, pojawił się w nich przemysł. Na wypłaszczeniu nad potokiem Kamionek, dopływem Izery, w roku 1754 powstała huta szkła Karlsthal – nazwana na cześć hrabiego Karla Gottarda Schaffgotscha. Na jego polecenie przeniesiono hutę z Białej Doliny, gdzie lasy wycinane na potrzeby hutnictwa zostały już mocno przetrzebione. W hucie wytwarzano maszyny elektrostatyczne, żyrandole, naczynia aptekarskie. Ostatnia wzmianka o produkcji w hucie pochodzi z roku 1891, ale zanim zamknięto ją na dobre zdążył odwiedzić ją późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych John Quincy Adams. Miało to miejsce w 1891 roku.

Wokół huty wyrosła osada Orle. Pozostałością tej właśnie osady jest trzecie schronisko – Stacja Turystyczna “Orle” – całoroczny obiekt z miejscami noclegowymi. Budynek, w którym mieści się schronisko powstał prawdopodobnie w latach 60 dziewiętnastego wieku i służył do celów administracyjnych. Wybudowany z granitowych bloków, wykończony klinkierem, z umieszczoną nad wejściem dzwonnicą, zdaje się zupełnie nie pasować do swojego otoczenia. Na swój sposób czyni go to ciekawszym. Musi zastanawiać istnienie takiego obiektu w środku górskiej polany. W drugim zachowanym budynku znajdują się również pokoje gościnne – pierwotnie był to dom mieszkalny, stojący na środku osady hutniczej.

SCHRONISKO NA WYSOKIM KAMIENIU

Wysoki Kamień to szczyt górujący nad Szklarską Porębą. Wznosi się na wysokość 1058 m.n.p.m. i rozciąga się z niego jeden z piękniejszych widoków na pasmo Karkonoszy.

Na Wysokim Kamieniu istniało dawniej inne schronisko , które działało jeszcze w roku 1960. Niestety już dwa lata później straszyły tu zabite deskami okna, połamane drzwi i porozrzucane leżaki. Taki stan schroniska opisywał w 1962 działacz turystyczny z Katowic – Czesław Kordowski. Rok później doszło do pożaru, a resztki schroniska zostały rozebrane. I na tym historia schronisk na Wysokim Kamieniu mogłaby się skończyć, ale szczęśliwie się nie skończyła.

Schronisko na Wysokim Kamieniu odwiedziliśmy podczas wycieczki na Wysoką Kopę, o której przeczytanie we wpisie: KORONA GÓR POLSKI – Wysoka Kopa 1126 m.n.p.m.

---

Mam nadzieję, że powyższym wpisem udało mi się zaciekawić Was niezwykłymi miejscami jakimi są schroniska w Górach Izerskich, z ciekawą historią, niezwykłą naturą dookoła i wspaniałymi ludźmi, którzy je prowadzą i odwiedzają. Zainteresowanych Izerami zapraszam na wpisy: Korona Gór Polski – Wysoka Kopa 1126 m.n.p.m. i Torfowiska, schroniska i gwieździste niebo – dwa dni w Górach Izerskich.